Ngày nay, tốc độ và độ tin cậy của kết nối dữ liệu trở thành yếu tố sống còn đối với mọi ngành nghề, hệ thống truyền dẫn quang nổi lên như một trong những nền tảng hạ tầng trọng yếu thúc đẩy chuyển đổi số toàn diện. Từ những đường truyền internet gia đình cho đến các trung tâm dữ liệu, hạ tầng viễn thông quốc gia và mạng lưới toàn cầu, công nghệ truyền dẫn quang đang âm thầm vận hành, kết nối thế giới với một tốc độ chưa từng có trong lịch sử.
Hệ thống truyền dẫn quang sử dụng sợi quang – loại vật liệu mảnh hơn sợi tóc nhưng có khả năng dẫn ánh sáng cực kỳ hiệu quả – để truyền tải dữ liệu. Khác với các phương tiện truyền thống như dây đồng, hệ thống này vận hành dựa trên nguyên lý phản xạ toàn phần bên trong lõi sợi quang. Một chùm ánh sáng, thường do laser hoặc đèn LED phát ra, được truyền qua lõi sợi và liên tục phản xạ bên trong lớp vỏ để giữ cho tín hiệu không bị thất thoát. Nhờ đó, dữ liệu có thể di chuyển hàng chục, thậm chí hàng trăm kilomet mà vẫn đảm bảo tốc độ cao và độ ổn định đáng kể.
Trên phương diện kỹ thuật, hệ thống truyền dẫn quang hiện nay chủ yếu sử dụng hai loại sợi chính: single-mode (đơn mode) và multi-mode (đa mode). Trong đó, sợi single-mode được ứng dụng rộng rãi trong các mạng đường dài và mạng lõi vì khả năng truyền tín hiệu đi xa hơn với suy hao thấp hơn. Sợi multi-mode chủ yếu được dùng trong các kết nối ngắn, như trong các tòa nhà hoặc trung tâm dữ liệu, nhờ chi phí thiết bị đầu cuối thấp và dễ triển khai.
Một yếu tố kỹ thuật then chốt khác là băng thông và bước sóng ánh sáng. Trong truyền dẫn quang hiện đại, hệ thống thường hoạt động ở các bước sóng hồng ngoại như 850nm, 1310nm và 1550nm – mỗi bước sóng có ưu điểm riêng về độ suy hao và chi phí thiết bị. Các công nghệ tiên tiến như Wavelength Division Multiplexing (WDM) – ghép kênh phân chia theo bước sóng – cho phép truyền nhiều tín hiệu ánh sáng khác nhau trên cùng một sợi quang. Nhờ đó, tổng băng thông truyền tải có thể lên đến hàng chục terabit mỗi giây trên một sợi đơn, tối ưu hóa cả về hiệu suất lẫn chi phí đầu tư.
Không thể không nhắc đến các thiết bị khuếch đại quang như Erbium-Doped Fiber Amplifier (EDFA), cho phép tín hiệu được khuếch đại trực tiếp trong miền quang học mà không cần chuyển đổi sang điện tử. Đây là yếu tố mấu chốt giúp truyền dẫn quang có thể vượt qua hàng trăm kilomet mà không cần bộ chuyển tiếp, tạo ra những tuyến cáp quang biển liên lục địa với độ trễ thấp và độ tin cậy cao.
Tại Việt Nam, hệ thống truyền dẫn quang đóng vai trò không thể thay thế trong chiến lược phát triển hạ tầng số quốc gia. Các doanh nghiệp viễn thông lớn đã và đang đầu tư mạnh mẽ vào việc mở rộng mạng lưới cáp quang khắp các tỉnh thành, kết nối các đô thị với vùng sâu vùng xa, đồng thời tham gia vào những tuyến cáp quang biển quốc tế trọng điểm nhằm đảm bảo thông suốt dữ liệu với thế giới. Mạng lưới FTTH (Fiber to the Home) hiện đã phủ sóng đến hầu hết khu vực dân cư, giúp người dân tiếp cận dịch vụ internet tốc độ cao ổn định, từ đó thúc đẩy giáo dục, thương mại điện tử và dịch vụ số.
Nổi bật trong số các nhà đầu tư tư nhân đang kiến tạo hạ tầng truyền dẫn mới là DCH Group – đơn vị đang phát triển một trong những hệ thống cáp quang hiện đại và chiến lược, tập trung kết nối về khu vực Bà Rịa – Vũng Tàu. Với tầm nhìn xây dựng một hành lang truyền dẫn kết nối Việt Nam với trung tâm dữ liệu và internet toàn cầu, DCH đang triển khai hệ thống cáp quang kết nối trực tiếp từ trạm cập bờ tại Tp. Vũng Tàu và mở rộng kết nối ra quốc tế qua các tuyến cáp biển.
Theo lộ trình công bố, DCH sẽ triển khai tuyến cáp quang biển quốc tế kết nối từ Bà Rịa – Vũng Tàu đi Malaysia, Singapore và Nhật Bản, đồng thời xây dựng tuyến cáp quang đất liền chạy dọc trục quốc gia, liên kết với các trung tâm dữ liệu tại TP.HCM, Bình Dương, Hà Nội và các nước láng giềng như Lào, Campuchia, Thái Lan. Tuyến cáp này không chỉ phục vụ trung tâm dữ liệu của DCH mà còn góp phần hình thành một “xương sống truyền dẫn” độc lập, có tính an toàn và chủ quyền cao, giảm thiểu sự phụ thuộc vào các tuyến cáp hiện có thường xuyên gặp sự cố.
Không dừng lại ở kết nối dân dụng, truyền dẫn quang còn là huyết mạch của các trung tâm dữ liệu, nơi lưu trữ và xử lý khối lượng thông tin khổng lồ. Tốc độ truyền tải siêu nhanh, độ trễ cực thấp và độ tin cậy cao là những điều kiện tiên quyết để vận hành các hệ thống trí tuệ nhân tạo, điện toán đám mây, các dịch vụ số yêu cầu thời gian thực. Một trung tâm dữ liệu không thể hoạt động hiệu quả nếu thiếu kết nối truyền dẫn quang chất lượng cao, có khả năng mở rộng linh hoạt và đáp ứng kịp thời nhu cầu bùng nổ dữ liệu.
Trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu về công nghệ số, nhiều quốc gia đã coi việc phát triển mạng lưới truyền dẫn quang là chiến lược an ninh số. Họ xây dựng các tuyến cáp riêng, kết nối với các đối tác chiến lược, đồng thời hạn chế phụ thuộc vào hạ tầng nước ngoài. Việt Nam cũng không nằm ngoài xu hướng này. Với định hướng trở thành trung tâm số của khu vực Đông Nam Á, các dự án đầu tư vào cáp quang biển, tuyến truyền dẫn đất liền xuyên biên giới và hệ thống liên kết vùng đang được triển khai mạnh mẽ, đặt nền móng cho một hạ tầng viễn thông có tính độc lập, an toàn và sẵn sàng cho tương lai.
Công nghệ truyền dẫn quang cũng không ngừng tiến hóa. Các thế hệ sợi quang mới, như hollow-core fiber – sợi quang rỗng lõi, cho phép ánh sáng di chuyển gần như không có tán sắc – hay các giải pháp tích hợp điện tử – quang học đang mở ra những bước nhảy vọt về mặt hiệu suất và độ linh hoạt. Đồng thời, việc kết hợp truyền dẫn quang với công nghệ mạng định nghĩa bằng phần mềm (SDN) và ảo hóa hạ tầng đang giúp các nhà mạng và doanh nghiệp quản lý băng thông hiệu quả hơn, tối ưu chi phí và dễ dàng mở rộng quy mô.
Sự phát triển của hệ thống truyền dẫn quang không chỉ đơn thuần là câu chuyện về tốc độ và dung lượng. Đó còn là câu chuyện về sự kết nối, hội nhập và chuyển mình của cả một nền kinh tế. Trong kỷ nguyên của dữ liệu và trí tuệ nhân tạo, nơi mà thông tin là tài nguyên quý giá bậc nhất, mỗi sợi cáp quang là một mạch máu, mang theo dòng chảy dữ liệu đến từng ngóc ngách của xã hội, từ doanh nghiệp, trường học đến từng hộ gia đình.
Nếu coi hạ tầng số là “xương sống” của nền kinh tế số, thì hệ thống truyền dẫn quang chính là huyết quản – thầm lặng nhưng không thể thiếu trong hành trình xây dựng một Việt Nam số, mạnh mẽ và hội nhập, đầu tư vào truyền dẫn quang chính là đầu tư vào tương lai.