Chính phủ điện tử và đô thị thông minh không còn là khái niệm xa vời, mà đã trở thành định hướng phát triển tất yếu của nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam. Điểm chung trong tất cả các mô hình này là dữ liệu. Từ thông tin dân cư, đăng ký phương tiện giao thông, hệ thống hồ sơ y tế công cho đến các ứng dụng quản lý đô thị, tất cả đều vận hành dựa trên nền tảng dữ liệu tập trung và được xử lý tại các trung tâm dữ liệu (Data Center – DC).
Nếu coi chính phủ số và smart city là “cơ thể sống” thì trung tâm dữ liệu chính là “bộ não”, nơi tiếp nhận, lưu trữ, phân tích và phân phối mọi luồng thông tin. Không có trung tâm dữ liệu đủ mạnh và an toàn, mọi tham vọng về chính phủ điện tử hay đô thị thông minh sẽ chỉ dừng ở mức ý tưởng.
HẠ TẦNG DỮ LIỆU QUỐC GIA CHO CHÍNH PHỦ SỐ
Chính phủ điện tử đặt mục tiêu đưa mọi dịch vụ công lên môi trường số, tạo điều kiện để người dân và doanh nghiệp tương tác thuận tiện, minh bạch và hiệu quả hơn. Nhưng để làm được điều đó, cần có một nền tảng dữ liệu khổng lồ, được tích hợp và kết nối chặt chẽ giữa các cơ quan nhà nước.
Tại Việt Nam, hệ thống dữ liệu quốc gia về dân cư, đăng ký xe, đất đai, bảo hiểm y tế… đã được triển khai và liên tục mở rộng. Mỗi ngày, hàng triệu giao dịch điện tử phát sinh: người dân làm thủ tục cấp hộ chiếu online, doanh nghiệp kê khai thuế qua mạng, bệnh viện tra cứu hồ sơ y tế điện tử… Tất cả đều được xử lý qua các trung tâm dữ liệu quốc gia. Đây là nơi bảo đảm dữ liệu luôn sẵn sàng, không bị gián đoạn và được bảo vệ trước nguy cơ tấn công mạng.
Không chỉ dừng lại ở quản lý thông tin, các trung tâm dữ liệu còn cho phép khai thác trí tuệ nhân tạo (AI) và phân tích dữ liệu lớn (Big Data) để hỗ trợ hoạch định chính sách. Chẳng hạn, thông qua dữ liệu về dân cư và lao động, chính quyền có thể dự báo nhu cầu an sinh xã hội; từ dữ liệu y tế có thể phát hiện sớm nguy cơ dịch bệnh và phân bổ nguồn lực y tế kịp thời.
SMART CITY – ĐÔ THỊ THÔNG MINH VẬN HÀNH TRÊN NỀN DỮ LIỆU
Khái niệm đô thị thông minh (smart city) đã xuất hiện từ nhiều năm nay, với mục tiêu nâng cao chất lượng sống cho người dân thông qua công nghệ. Tại Hà Nội, TP.HCM, Đà Nẵng và nhiều đô thị lớn, các dự án thí điểm smart city đang từng bước hình thành, trong đó trung tâm dữ liệu đóng vai trò hạt nhân.
Camera giám sát thông minh là ví dụ điển hình. Hệ thống này thu thập dữ liệu hình ảnh theo thời gian thực, truyền về trung tâm dữ liệu để phân tích bằng AI: phát hiện vi phạm giao thông, cảnh báo tội phạm, theo dõi mật độ phương tiện trên đường. Từ đó, cơ quan chức năng có thể điều chỉnh tín hiệu đèn giao thông linh hoạt, hạn chế ùn tắc và xử lý nhanh các tình huống an ninh.
Ngoài ra, smart city còn bao gồm hệ thống quản lý năng lượng thông minh. Các đồng hồ điện tử thông minh (smart meter) liên tục gửi dữ liệu tiêu thụ điện về trung tâm, cho phép ngành điện lực dự báo nhu cầu và điều chỉnh cung cấp hợp lý. Không chỉ giúp tiết kiệm chi phí, giải pháp này còn góp phần giảm phát thải khí nhà kính và hướng tới phát triển đô thị xanh, bền vững.
Hệ thống quản lý nước sạch, rác thải, an toàn công cộng… cũng đều dựa trên dữ liệu. Chỉ cần một trung tâm dữ liệu quy mô đủ lớn, chính quyền có thể đồng bộ tất cả hệ thống này, tạo thành một “bản đồ số” toàn diện cho việc vận hành thành phố.
VAI TRÒ CHIẾN LƯỢC CỦA TRUNG TÂM DỮ LIỆU
Điểm then chốt là chính phủ điện tử và smart city đều đòi hỏi dữ liệu phải được xử lý tức thì, với độ an toàn tuyệt đối. Đây là thách thức nhưng cũng là cơ hội để Việt Nam đầu tư mạnh mẽ vào hạ tầng trung tâm dữ liệu đạt chuẩn quốc tế.
Các trung tâm dữ liệu hiện đại không chỉ cung cấp không gian lưu trữ, mà còn tích hợp hệ thống dự phòng, điện năng ổn định, khả năng mở rộng linh hoạt và đặc biệt là công nghệ bảo mật tiên tiến. Với sự tham gia của trí tuệ nhân tạo, điện toán đám mây (cloud computing) và 5G, data center sẽ ngày càng trở thành nền móng hạ tầng số của mọi hoạt động chính quyền và đô thị.
Trong chiến lược phát triển kinh tế số, Việt Nam đã xác định trung tâm dữ liệu là hạ tầng chiến lược, tương đương với điện, nước, giao thông. Không có data center, không thể có chính phủ số thực sự hiệu quả, cũng như không thể vận hành đô thị thông minh quy mô lớn.
TƯƠNG LAI CỦA VIỆT NAM VỚI CHÍNH PHỦ SỐ VÀ SMART CITY
Thế giới đang chứng kiến làn sóng đầu tư vào hạ tầng số, đặc biệt là trung tâm dữ liệu. Các quốc gia như Singapore, Hàn Quốc, Estonia đã xây dựng hệ thống chính phủ số và smart city vận hành trơn tru nhờ DC tiên tiến. Việt Nam, với dân số gần 100 triệu, tốc độ đô thị hóa nhanh và nhu cầu dịch vụ công ngày càng cao, chắc chắn không thể đứng ngoài xu thế này.
Khi trung tâm dữ liệu quốc gia và các DC địa phương được mở rộng, người dân sẽ cảm nhận rõ rệt sự tiện lợi: chỉ cần vài cú nhấp chuột để làm thủ tục hành chính, không phải xếp hàng chờ đợi; di chuyển trong thành phố ít tắc đường hơn nhờ hệ thống điều phối giao thông thông minh; môi trường sống trong lành hơn nhờ quản lý năng lượng và rác thải dựa trên dữ liệu.