Trong nhiều thập kỷ qua, dữ liệu được xem như một yếu tố phụ trợ cho hoạt động vận hành doanh nghiệp. Các bảng tính, báo cáo doanh số, thông tin khách hàng hay lưu trữ văn bản thường chỉ phục vụ cho mục tiêu hành chính hoặc phân tích sơ cấp. Tuy nhiên, bước sang kỷ nguyên số và đặc biệt là làn sóng chuyển đổi số, dữ liệu đã không còn là một yếu tố thụ động. Trái lại, nó đang trở thành tài sản chiến lược – nơi khởi đầu của lợi thế cạnh tranh, sáng tạo giá trị và định hình mô hình kinh doanh mới.
Sự thay đổi này không diễn ra một cách đột ngột, mà là kết quả của quá trình tích lũy công nghệ, năng lực tính toán và nhận thức của doanh nghiệp trong việc khai thác dữ liệu như một nguồn lực có khả năng sinh lời. Từ những công ty công nghệ toàn cầu đến các doanh nghiệp sản xuất, logistics, tài chính, bán lẻ – tất cả đều đang chứng kiến sự dịch chuyển từ “quản lý dữ liệu” sang “hành động dựa trên dữ liệu”.
Điều này thể hiện rõ nhất trong cách các doanh nghiệp thiết kế sản phẩm, định hình hành vi khách hàng, tối ưu chuỗi cung ứng và thậm chí dự đoán thị trường. Một nhà bán lẻ không còn chỉ dựa vào cảm tính để bày hàng, mà sử dụng phân tích dữ liệu từ hàng triệu giao dịch để xác định nhóm sản phẩm có khả năng mua chéo cao nhất. Một ngân hàng không chỉ kiểm soát rủi ro tín dụng theo tiêu chuẩn truyền thống, mà đang dùng dữ liệu hành vi và mô hình học máy để phát hiện gian lận hoặc đánh giá uy tín tín dụng theo thời gian thực.
Trong bối cảnh cạnh tranh khốc liệt, dữ liệu đã vươn lên như một yếu tố quyết định để phân biệt doanh nghiệp tiên phong với phần còn lại của thị trường. Khác với vốn hay lao động – những nguồn lực có thể mua được trên thị trường – dữ liệu, nếu được xử lý đúng cách, sẽ tạo ra lợi thế mang tính độc quyền. Doanh nghiệp nào thu thập được dữ liệu độc đáo, phân tích dữ liệu hiệu quả và triển khai được các chiến lược dựa trên dữ liệu sẽ tạo ra một khoảng cách khó bắt kịp, cả về tốc độ tăng trưởng lẫn năng lực thích ứng.
Tuy nhiên, việc sở hữu dữ liệu đơn thuần không tạo ra giá trị. Giá trị chỉ phát sinh khi doanh nghiệp có năng lực tổ chức, lưu trữ, xử lý và khai thác dữ liệu một cách hệ thống. Đó là lý do vì sao làn sóng đầu tư vào hạ tầng dữ liệu – từ trung tâm dữ liệu, nền tảng cloud, hệ thống quản trị dữ liệu (DMP) đến năng lực phân tích – đang gia tăng mạnh mẽ. Dữ liệu, giống như dầu mỏ, cần được “lọc” để trở thành năng lượng hữu dụng. Và để làm được điều đó, doanh nghiệp cần một “nhà máy lọc dầu” hiện đại, vừa đủ linh hoạt, vừa đủ bảo mật, vừa đủ khả năng mở rộng.
Ở cấp độ vĩ mô, năng lực dữ liệu cũng không thể tách rời khỏi vấn đề chủ quyền và vị trí lưu trữ. Việc dữ liệu khách hàng Việt Nam bị lưu trữ ở nước ngoài – nơi luật pháp không đồng bộ và tiềm ẩn rủi ro tiếp cận trái phép – đang là một trong những quan ngại lớn. Từ góc nhìn chiến lược, dữ liệu không còn là một yếu tố nội bộ doanh nghiệp, mà là một phần của năng lực quốc gia. Chủ quyền dữ liệu, vì thế, đang dần trở thành chủ đề chính sách then chốt, không chỉ trong khuôn khổ bảo mật, mà còn về quyền kiểm soát nền kinh tế số nội địa.
Đáp ứng yêu cầu này, tại Việt Nam, một số nhà đầu tư đang đẩy mạnh phát triển các trung tâm dữ liệu hiện đại, đạt tiêu chuẩn quốc tế nhưng đảm bảo lưu trữ nội địa. Một trong những dự án đáng chú ý là Trung tâm Dữ liệu – Digital Hub của DCH tại Bà Rịa – Vũng Tàu, dự kiến vận hành vào cuối năm 2026. Đây không chỉ là nơi cung cấp dịch vụ lưu trữ dữ liệu đơn thuần, mà còn là nền tảng hạ tầng giúp doanh nghiệp Việt khai thác AI, phân tích dữ liệu lớn và xây dựng mô hình kinh doanh dựa trên dữ liệu một cách linh hoạt, an toàn và tuân thủ pháp luật Việt Nam.
Dự án của DCH cho thấy một hướng đi rõ ràng: không thể có doanh nghiệp dữ liệu mà không có hạ tầng dữ liệu. Và không thể có nền kinh tế số thực sự nếu dữ liệu – tài sản quý giá nhất thời đại – bị lưu trữ và kiểm soát bởi bên thứ ba ở nước ngoài.
Trong một thế giới mà mọi quyết định đều được gia tốc bởi thuật toán, doanh nghiệp nào sở hữu dòng dữ liệu chất lượng, khả năng xử lý nhanh và hệ sinh thái khai thác hiệu quả sẽ có lợi thế cạnh tranh vượt trội. Doanh nghiệp nào xem dữ liệu là nền tảng đầu tư – không chỉ là công cụ hỗ trợ – sẽ có cơ hội vươn lên dẫn đầu trong ngành của mình.
Tương lai sẽ không thuộc về những ai có nhiều dữ liệu nhất, mà thuộc về những ai hiểu dữ liệu sâu sắc nhất và biết biến dữ liệu thành hành động.